[λόγ. < αγγλ. antibiotic < anti- = αντι- + ελνστ. βιωτικός `που χρησιμεύει για τη ζωή΄, αρχ. σημ.: `που φροντίζει για τη ζωή του΄]
1. Πως δρούν τα αντιβιοτικά;
O όρος “αντιβιοτικό” που έχει επικρατήσει μέχρι σήμερα, αφορά σε φυσικά παράγωγα διαφόρων μικροοργανισμών (βακτηριδίων, μυκήτων), τα οποία έχουν τη δυνατότητα να αναστέλλουν την ανάπτυξη άλλων μικροοργανισμών και να τους καταστρέφουν.
Εδώ και αρκετά χρόνια είναι γνωστοί οι τρόποι δράσης των αντιβιοτικών:
• Παρεμπόδιση της σύνθεσης του κυτταρικού τοιχώματος των βακτηρίων.
• Παρεμπόδιση της σύνθεσης πρωτεϊνών από το βακτήριο.
• Καταστροφή οργανιδίων του βακτηρίου.
• Καταστροφή του DNA του βακτηρίου.
Αυτό που έχει παρατηρηθεί είναι ότι όλα τα αντιβιοτικά δεν είναι το ίδιο ισχυρά. Κάθε αντιβιοτικό, ανάλογα με τον τρόπο δράσης του, είναι σε θέση να καταστρέψει κάποια είδη μικροβίων μόνο και όχι όλα τα μικρόβια γενικώς. Υπάρχουν φυσικά και αντιβιοτικά, τα οποία είναι δραστικά εναντίον πολλών ειδών μικροβίων και τα ονομάζουμε ευρέως φάσματος. Όμως υπάρχουν μικρόβια που διαφεύγουν και από αυτά ακόμα.
2. Πότε ενδείκνυται η λήψη τους;
Αποκλειστικά για τη θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται από μικρόβια .
Τα αντιβιοτικά παρασκευάστηκαν για να καταπολεμήσουν τις μικροβιακές λοιμώξεις και δεν ασκούν καμία απολύτως επίδραση στους ιούς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αντιβιοτικά :
• ΔΕΝ βοηθούν στην πρόληψη των ιώσεων
• ΔΕΝ προλαμβάνουν μια μικροβιακή λοίμωξη. ( Συχνά ακούγεται ότι χορηγούνται αντιβιοτικά ώστε μια ιογενής λοίμωξη να μην εξελιχθεί σε μικροβιακή )
3. Ποιές οι συνέπειες της αλόγιστης χρήσης τους;
H αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών ως “πανάκεια” για κάθε εμπύρετο νόσημα ή για την “κάλυψη” του αρρώστου από ενδεχόμενο κίνδυνο μικροβιακής λοίμωξης έχει τις εξής αρνητικές συνέπειες :
• εμφάνιση ανθεκτικότητας
Τα αντιβιοτικά καταπολεμούν τα μικρόβια, αλλά εκδικούνται κιόλας. Ένα αντιβιοτικό, που ήταν αρκετά αποτελεσματικό, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα έχανε την αποτελεσματικότητά του και κάποια στιγμή ήταν πρακτικά άχρηστο. Μετά από πολλή ερευνητική εργασία, αποδείχθηκε βαθμιαία ότι τα μικρόβια αποκτούσαν αντοχή απέναντι στο συγκεκριμένο αντιβιοτικό, την οποία μάλιστα μεταβίβαζαν κληρονομικά στους απογόνους τους.
Αυτή η διαδικασία αποδείχθηκε ότι ήταν κανόνας που αφορούσε όλα τα αντιβιοτικά χωρίς καμία εξαίρεση. Το πότε θα εμφανίζονταν τα ανθεκτικά στελέχη ήταν απλά ζήτημα χρόνου. Έτσι, αυτό που γίνεται στην πράξη είναι ένας αγώνας δρόμου: από την μία πλευρά τα μικρόβια αποκτούν αντοχή σε όλο και περισσότερα αντιβιοτικά, από την άλλη η επιστημονική κοινότητα παρασκευάζει καινούργια και πιο αποτελεσματικά αντιβιοτικά, μέχρι και αυτά να αχρηστευτούν για να κατασκευαστούν καινούργια, κ.λ.π. Οι επιστήμονες δηλώνουν ότι η κατάσταση έχει γίνει ακόμη πιο δυσοίωνη , αφού δεν πρόκειται να ανακαλυφθεί νέο αντιβιοτικό, τουλάχιστον για τα επόμενα 15 χρόνια. Δυστυχώς 1η θέση στην αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών στην Ε.Ε. κατέχει η χώρα μας , με δυσάρεστες συνέπειες τόσο για όσους « υπερκαταναλώνουν » αντιβιοτικά, όσο και για το περιβάλλον τους! Άλλο ένα θλιβερό προνόμιο είναι ότι η Ελλάδα έχει και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μικροβίων που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά!
• Καταστροφή της δική μας χλωρίδας
Με τη λήψη αντιβιοτικών για λοιμώξεις που οφείλονται σε ιούς, δίνουμε την ευκαιρία στα αντιβιοτικά να καταστρέφουν τα «δικά μας μικρόβια» τις λεγόμενες φυσιολογικές χλωρίδες ( που υπάρχουν σε έντερο, κόλπο, ουρήθρα, δέρμα, στόμα ) και έτσι να γινόμαστε όλο και πιο ευάλωτοι σε παράπλευρες λοιμώξεις. (π.χ. κολπίτιδες , στοματίτιδες , άφθες κ.α. )
• Παρεμβολή σε ένα υπό διαμόρφωση σύστημα, αυτό των παιδιών !
Εξίσου σημαντική είναι η επισήμανση για την άσκοπη χορήγηση αντιβιοτικών στα παιδιά και κυρίως στα βρέφη που δεν έχουν ακόμη ολοκληρωμένο ανοσοποιητικό σύστημα . Το αποτέλεσμα είναι να μην αναπτύσσουν επαρκώς από μικρή ηλικία αντισώματα.
4. Τα παιδιά χρειάζονται περισσότερα αντιβιοτικά από τους ενηλίκους;
Σε καμία περίπτωση ! Η συντριπτική πλειονότητα των λοιμώξεων της παιδικής ηλικίας είναι ιογενείς και, όπως και στους ενηλίκους, δεν χρειάζονται αντιβιοτικά . Απλά είναι πιο ευάλωτα από τους ενηλίκους στις ιώσεις κυρίως λόγω των συνθηκών συγχρωτισμού και της έμφυτης ανάγκης τους για επικοινωνία (δεν μπορείς να περιορίσεις τις παρέες και τις αγκαλιές σε παιδάκια που η μύτη τους τρέχει, με αποτέλεσμα να κολλούν το ένα με το άλλο).Ωστόσο καταλήγουν να παίρνουν πολύ περισσότερα αντιβιοτικά από ότι χρειάζονται.
Σύμφωνα με μελέτες σε παιδιατρικές κλινικές στην Ελλάδα , περίπου το 40% των παιδιών έχουν λάβει αντιβιοτικά για ιώσεις ύστερα από συναίνεση του παιδιάτρου στις πιέσεις των γονέων, και σχεδόν το 20% των γονέων δίνουν μόνοι τους αντιβιοτικά στα παιδιά τους.Το 50% περίπου των ελλήνων γονιών έχουν εφεδρικά αντιβιοτικά στο φαρμακείο του σπιτιού τους, επειδή φοβούνται ότι μπορεί να «ξεμείνουν». Δυστυχώς, τα ελληνόπουλα καταπίνουν τα αντιβιοτικά σαν καραμέλες.
Αυτή είναι μια πικρή αλήθεια που συμβαίνει στις ελληνικές οικογένειες !
5. Τι πρέπει να προσέχουμε όταν λαμβάνουμε αντιβίωση, σε σχέση με την αλληλεπίδραση με άλλα φάρμακα και τη διατροφή μας;
Α) σε σχέση με τα φάρμακα :
Αντισυλληπτικά Η ερυθρομυκίνη, η τετρακυκλίνη και η πενικιλίνη ελαττώνουν την αποτελεσματικότητα των αντισυλληπτικών χαπιών, γι’ αυτό καλό είναι να χρησιμοποιείτε ταυτόχρονα και μία άλλη αντισυλληπτική μέθοδο όσο παίρνετε αντιβίωση.
Στατίνες (φάρμακα για την μείωση της χοληστερίνης ) Η ερυθρομυκίνη, η κλαριθρομυκίνη, η ιτρακοναζόλη, η κετοκοναζόλη όταν συγχορηγούνται με στατίνες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ραβδομυόλυσης . Φρόνιμο θα ήταν να διακόπτεται η λήψη στατινών για όσο διαρκεί η θεραπεία με τα παραπάνω αντιβιοτικά.
Αντιόξινα & σκευάσματα σιδήρου και ασβεστίου : οι κινολόνες , οι τετρακυκλίνες και η μετρονιδαζόλη ,όταν χορηγούνται μαζί με αντιόξινα και με σκευάσματα που περιέχουν ασβέστιο ή σίδηρο αυξάνουν τον κίνδυνο ερεθισμού του οισοφάγου και δημιουργούνται προβλήματα απορρόφησης , με αποτέλεσμα την μείωση της δραστικότητας τους.
Αντιπηκτικά : ορισμένα αντιβιοτικά επηρεάζουν την αντιπηκτική δράση (τετρακυκλίνες, ερυθρομυκίνη) . Συμβουλευτείτε πάντοτε τον θεράποντα ιατρό σας.
Β) σε σχέση με την διατροφή :
Επικρατεί η άποψη ότι τα αντιβιοτικά πρέπει να τα συνο¬δεύουμε απαραιτήτως με γιαούρτι. Αυτό, όμως, δεν ισχύει για όλα τα είδη αντιβίωσης. Συγκεκριμένα :
• τετρακυκλίνες ή κινολόνες :
– όχι μαζί με τροφές που περιέχουν ασβέστιο(τυρί, γιαούρτι, γάλα), & σίδηρο (σπανάκι, φακές, μοσχάρι) γιατί αλληλεπιδρούν με το ασβέστιο και το σίδηρο και σχηματίζουν ενώσεις οι οποίες μειώνουν σε μεγάλο βαθμό την απορρόφησή τους. Το αποτέλεσμα είναι η ποσότητα που φτάνει στον οργανισμό να μην επαρκεί για να σκοτώσει τα μικρόβια. . Γι’ αυτό πρέπει να λαμβάνονται ξεχωριστά από τις τροφές αυτές και σε τέτοια χρονικά διαστήματα (2 ώρες πριν ή μετά τη λήψη του φαρμάκου), ώστε να μην αναμειγνύονται στο έντερο. Στην περίπτωση που παίρνετε τέτοια σκευάσματα , ενημερώστε το γιατρό σας.
– Καφεΐνη : αποφύγετε τον καφέ ή τροφές που περιέχουν καφεΐνη, γιατί μπορεί να προκαλέσουν ταχυκαρδία, αρρυθμία και υπερένταση.
– φρούτα και τους χυμούς που είναι πλούσια σε οξέα (πορτοκάλια, γκρέιπφρουτ κλπ.), γιατί επηρεάζουν την απορρόφησή των παραπάνω αντιβιοτικών
• Αντιθέτως με τα υπόλοιπα αντιβιοτικά (πενικιλίνες, κεφαλοσπορίνες, μακρολίδες, αμινογλυκοσίδες), η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (κατά προτίμηση γιαούρτι, ξυνόγαλο, κεφίρ )όχι μόνο δεν επηρεάζει αρνητικά την απορρόφησή των αντιβιοτικών αλλά συμβάλλει θετικά στην αποκατάσταση της φυσιολογικής μας χλωρίδας.
• Ερυθρομυκίνη
Όχι μαζί με όξινα φρούτα ή χυμούς, γιατί τα οξέα τους μειώνουν τη δράση της.
Γ) σε σχέση με το αλκοόλ
Ένα ποτηράκι κατά λάθος πιθανότατα δεν θα σας βλάψει. Όμως, η χρήση αλκοόλ με τα αντιβιοτικά κατά κανόνα απαγορεύεται, όχι μόνο επειδή μπορεί να αλλοιωθεί ο μεταβολισμός και η δράση του αντιβιοτικού, αλλά κυρίως επειδή το αλκοόλ σε συνδυασμό με ορισμένα αντιβιοτικά μπορεί να σας προκαλέσει συμπτώματα εφάμιλλα του εμφράγματος. Πρόκειται για την αντίδραση της δισουλφιράμης, όπου ο ασθενής νιώθει ένα έντονο αίσθημα βάρους στο στήθος, η πίεσή του μπορεί να μειωθεί σε ανησυχητικά επίπεδα και το αποτέλεσμα να είναι μοιραίο.
• η μετρονιδαζόλη , η τινιδαζόλη και η τριμεθοπρίμη-σουλφαμεθοξαζόλη
δεν πρέπει να συνδυάζονται με αλκοόλ, επειδή αυτό μπορεί να προκαλέσει μία πιο σοβαρή αντίδραση. Η κατανάλωση ακόμη και μικρής ποσότητας αλκοόλ με αυτά τα φάρμακά μπορεί να προκαλέσει έντονο ερύθημα στο πρόσωπο, κεφαλαλγία, ναυτία και εμετό, ταχυπαλμία, και δύσπνοια..
• Τετρακυκλίνες
Σπάνια, το αλκοόλ μπορεί να ελαττώσει την αποτελεσματικότητα των τετρακυκλινών το οποίο σημαίνει ότι η δόση που παίρνετε μπορεί να μην είναι αποτελεσματική.
Δ)πριν ή μετά το φαγητό
Η συνηθέστερη άποψη είναι ότι όλα τα αντιβιοτικά πρέπει να λαμβάνονται με γεμάτο στομάχι ! Πρέπει να τονισθεί ότι για ελάχιστα αντιβιοτικά ισχύει αυτό , τα περισσότερα λαμβάνονται ανεξαρτήτου τροφής και ορισμένα για να είναι πιο αποτελεσματικά πρέπει να λαμβάνονται με άδειο στομάχι, 1 ώρα πριν ή τουλάχιστον 2-3 ώρες μετά το φαγητό. Φρόνιμο λοιπόν θα ήταν να συμβουλεύεστε τον γιατρό σας ή τον φαρμακοποιό σας .
Συνοψίζοντας ένα τόσο ευαίσθητο θέμα όπως τα αντιβιοτικά που μας αφορά άμεσα αλλά ακόμη περισσότερο αφορά το μέλλον των παιδιών μας θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας σχετικά με την πρόωρη διακοπή λήψης αντιβιοτικού μόλις αισθανθούμε καλύτερα . Το μόνο που καταφέρνουμε είναι να προσφέρουμε απλόχερη βοήθεια στα μικρόβια να αναπτύξουν μηχανισμούς αντοχής, στο διάστημα που η στάθμη του αντιβιοτικού στο αίμα μας πέφτει σε χαμηλότερα από τα θεραπευτικά επίπεδα. Οπότε φρονιμότερο θα ήταν να ξεκινούμε αγωγή με αντιβιοτικό μόνον κατόπιν ιατρικής συμβουλής και να ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες λήψης και διάρκειας της αγωγής!
Σημείωση : επειδή δεν μπορούμε να αναφέρουμε τις εμπορικές ονομασίες των φαρμάκων , παρακαλούμε απευθυνθείτε στον γιατρό σας ή στον φαρμακοποιό σας.
ΡΟΥΣΣΟΥ ΕΡΙΦΥΛΗ